Dyski twarde (zarówno wewnętrzne, jak i przenośne) wciąż stanowią popularny sposób przechowywania danych, mimo rosnącej popularności dysków SSD. Jak każdy element mechaniczny, HDD z czasem się zużywa i może ulec awarii. Jednym z pierwszych sygnałów zbliżających się problemów są nietypowe dźwięki dobiegające z dysku. W poniższym artykule opisujemy najczęstsze mechaniczne objawy sugerujące uszkodzenie dysku oraz jakie problemy mogą się pojawić po podłączeniu takiego nośnika do komputera.
Typowe rodzaje podejrzanych dźwięków wydawanych przez dyski
- Piszczące dźwięki (wysokie częstotliwości)
- Często kojarzone z problemami z łożyskami silnika talerzy. Wewnętrzny silnik dysku pracuje z bardzo dużą prędkością, a gdy łożyska zaczynają się zużywać lub ulegają uszkodzeniu, może dojść do wydawania cienkich, piskliwych dźwięków.
- Jeśli dysk zaczyna piszczeć po pewnym czasie użytkowania, to zazwyczaj sygnał, że łożyska uległy zużyciu albo wystąpił problem ze smarowaniem mechanizmu.
- Ćwierkanie czy cykanie (regularne przerywane dźwięki)
- Dźwięki te często wskazują na problemy z głowicami odczytu/zapisu. Jeżeli głowica napotyka trudności z „parkowaniem” albo ma problem z odczytem konkretnych sektorów, może pojawić się rytmiczne „ćwierkanie”.
- Regularny, cykliczny dźwięk może być również skutkiem awarii mechanizmu odpowiadającego za przesuwanie głowicy.
- Stukanie lub „klikanie” (tzw. „click of death”)
- Jedno z najpoważniejszych ostrzeżeń, które bywa nazywane nawet „klikiem śmierci”. Pojawia się zwykle wtedy, gdy głowica próbuje wielokrotnie odczytać sektor, ale bezskutecznie – „cofa się” do położenia początkowego, a następnie ponownie podejmuje próbę.
- Tego typu dźwięk wskazuje często na poważne uszkodzenie mechaniczne lub logiczne (uszkodzenie firmware’u), które może całkowicie uniemożliwić pracę dysku.
- Zgrzytanie (metaliczne odgłosy)
- Może wynikać z uszkodzenia talerzy lub głowic (np. głowica ociera się o powierzchnię talerza). Jest to jeden z najgorszych scenariuszy, gdyż może prowadzić do nieodwracalnej utraty danych.
- Jeśli słychać wyraźne tarcie metalu o metal, może to oznaczać, że dysk ma poważne problemy konstrukcyjne, a każdy kolejny obrót talerzy pogarsza stan powierzchni nośnej.
- Chrobotanie, nierównomierne odgłosy pracy
- Często związane z nagłą zmianą prędkości obrotu talerzy lub niestabilną pracą silnika. Bywa słyszalne zwłaszcza w starszych dyskach bądź egzemplarzach narażonych na wstrząsy.
Dlaczego pojawiają się dziwne dźwięki?
- Zużycie mechaniczne – w trakcie eksploatacji komponenty się zużywają (łożyska, głowice, silnik).
- Wstrząsy i upadki – dyski przenośne są szczególnie narażone na uszkodzenia wynikające z upadku lub uderzenia w trakcie pracy. Nawet lekkie uderzenie może spowodować mikrorysy na talerzach lub uszkodzenie głowic.
- Przegrzewanie – wysoka temperatura w obudowie komputera lub słabe chłodzenie przenośnego dysku mogą przyspieszyć zużycie łożysk i innych elementów mechanicznych.
- Wadliwa elektronika – niektóre odgłosy mogą być wynikiem nieprawidłowo działającego kontrolera dysku. Choć dźwięki „piszczenia” w kontrolerze zdarzają się rzadko (to częściej sprawa cewek w zasilaczach), w niektórych przypadkach elektronika może wchodzić w niepożądany rezonans.
Objawy po podłączeniu uszkodzonego dysku do komputera
Kiedy podłączamy uszkodzony (mechanicznie lub elektronicznie) dysk do komputera, mogą wystąpić różnorodne objawy:
- Dysk nie jest wykrywany w BIOS/UEFI lub systemie operacyjnym
- Komputer nie rozpoznaje dysku wcale – nie pojawia się w BIOS/UEFI ani w Menedżerze Urządzeń (Windows) czy narzędziach dyskowych (Linux/Mac).
- Może też pojawić się komunikat o braku urządzenia rozruchowego.
- Długi czas ładowania systemu / zawieszanie się
- Gdy dysk jest uszkodzony, komputer może poświęcać dużo czasu na próby odczytu sektorów, co prowadzi do opóźnień. W skrajnych przypadkach system zawiesza się w trakcie próby odczytu.
- Widoczne mogą być migające wskaźniki pracy dysku (diody LED) i brak reakcji systemu na polecenia.
- Błędy podczas próby kopiowania danych
- System może wyświetlać błędy typu „Nie można odczytać z urządzenia” czy „Uszkodzone pliki” w trakcie kopiowania.
- Aplikacje mogą się zawieszać przy próbie otworzenia plików przechowywanych na dysku.
- Nieznane, nielogiczne rozmiary lub uszkodzone partycje
- Dysk może zgłaszać niepoprawny rozmiar, np. 0 bajtów, co uniemożliwia jakiekolwiek operacje.
- Narzędzia do zarządzania dyskami mogą sygnalizować błąd, brak możliwości odczytania tablicy partycji lub jej uszkodzenie.
- Wyskakujące komunikaty o formacie czy braku dostępu
- System nagle proponuje sformatowanie partycji, pomimo że jest tam zainstalowany system lub zapisane dane. Bywa to oznaką uszkodzenia struktury plików lub tablicy alokacji (MFT/FAT).
- Zawieszanie się oprogramowania do diagnostyki
- Narzędzia SMART mogą nie być w stanie odczytać parametrów dysku lub pokazać wielokrotnie przekroczone wartości ostrzegawcze (np. duża ilość realokowanych sektorów, błędów odczytu).
Co robić w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów?
- Nie używać dalej uszkodzonego dysku
- Każda kolejna próba uruchomienia lub intensywnego korzystania może pogłębić uszkodzenia. Szczególnie niebezpieczne są sytuacje, gdy talerze są mechanicznie zarysowywane przez głowicę.
- W miarę możliwości wykonać kopię zapasową danych
- Jeśli dysk jest jeszcze rozpoznawany i możliwy jest częściowy odczyt plików, warto jak najszybciej je skopiować. Można skorzystać z profesjonalnych narzędzi do kopiowania blok po bloku (np. ddrescue w środowisku Linux) w celu ratowania maksymalnej ilości danych.
- Nie rozkręcać dysku samodzielnie
- Dyski twarde są niezwykle wrażliwe na cząsteczki kurzu czy nawet minimalne zmiany w ustawieniu głowic. Rozkręcenie dysku w warunkach domowych zwykle prowadzi do trwałego uszkodzenia nośnika i całkowitej utraty danych.
- Skonsultować się z profesjonalnym serwisem – np. z nami
- Jeżeli dane są bardzo ważne, warto oddać dysk do wyspecjalizowanego laboratorium, które dysponuje komorami laminarno-ciśnieniowymi (tzw. clean room) i profesjonalnym sprzętem pozwalającym na naprawę lub odzyskanie danych z uszkodzonego nośnika.
- Monitorować stan dysków w przyszłości
- Jeśli dysk daje pierwsze oznaki zużycia czy błędów, regularnie sprawdzaj parametry SMART i dokonuj kopii zapasowych. Lepiej zapobiegać niż ratować dane w ostatniej chwili.
Na koniec
Dziwne dźwięki dochodzące z dysku twardego – piszczenie, ćwierkanie, stukanie, klikanie czy zgrzytanie – niemal zawsze świadczą o problemach mechanicznych, które mogą prowadzić do całkowitej utraty danych. Objawy po podłączeniu uszkodzonego dysku do komputera (opóźnienia w działaniu, brak możliwości rozpoznania, błędy w kopiowaniu plików czy utrata widoczności partycji) to sygnały, że nośnik powinien zostać szybko odłączony i ewentualnie poddany specjalistycznemu odzyskowi danych.
Najważniejsze, by w razie podejrzeń poważnej awarii nie kontynuować pracy na tym samym dysku (lub przynajmniej zredukować ją do minimalnej próby odczytu najważniejszych plików). Szybka reakcja i konsultacja ze specjalistami w dziedzinie odzyskiwania danych mogą zapobiec bezpowrotnej utracie cennych informacji. Warto również pamiętać o regularnym backupie danych, aby w sytuacjach awaryjnych nie być zdanym wyłącznie na naprawę uszkodzonego dysku.
